بازار برنج، بهعنوان یکی از مهمترین اقلام سبد غذایی خانوار ایرانی، همواره به شدت نسبت به سیاستهای ارزی و تحولات اقتصادی واکنش نشان میدهد. طی ۱۵ روز گذشته، این بازار شاهد تغییرات محسوسی بوده است؛ تغییراتی که به گفته فعالان صنفی، بیش از آنکه ریشه در کمبود عرضه داشته باشد، متأثر از تصمیمات کلان و فضای روانی حاکم بر اقتصاد کشور است. حذف ارز ترجیحی ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی برای واردات برنج، همزمان با افزایش نرخ ارز آزاد، باعث شد قیمتها در مدت کوتاهی جهش قابل توجهی را تجربه کنند.
در این میان، برنجهای داخلی نیز از این موج افزایشی بینصیب نماندند و همپای برنج خارجی، رشد قیمت را ثبت کردند. با این حال، نکته قابل تأمل آن است که افزایش قیمت، به افزایش تقاضا منجر نشده و حتی برعکس، به دلیل افت توان خرید مردم، بازار با کاهش معاملات روبهرو شده است. اکنون نه کشاورزان و نه واسطهها، تمایل چندانی به عرضه ندارند و همین موضوع، آینده بازار برنج را در هالهای از ابهام فرو برده است.
در ادامه خبرنگار گسترش نیوز در گفتگو با علی طاهری، رئیس اتحادیه برنجفروشهای بابل به بررسی وضعیت قیمت در بازار برنج می پردازد که در ادامه میخوانیم.
علی طاهری، رئیس اتحادیه برنجفروشهای بابل، با اشاره به وضعیت بازار پیش از جهش اخیر قیمتها به خبرنگار گسترش نیوز گفت: حدود ۱۵ روز پیش، بازار برنج در آرامش کامل قرار داشت. قیمتها در محدوده ۲۶۰ تا ۲۷۰ هزار تومان اعلام میشد و خرید و فروش بهصورت عادی جریان داشت.در آن مقطع نه خبری از التهاب بود و نه نگرانی جدی در میان فروشندگان و خریداران دیده میشد. اما از لحظهای که خبر حذف ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی برای برنجهای وارداتی مطرح شد، بازار بهسرعت واکنش نشان داد و شاهد افزایش قیمتی نزدیک به ۵۰ تا ۶۰ هزار تومان بودیم. این واکنش سریع، بیش از هر چیز، ناشی از نگرانی فعالان بازار نسبت به آینده قیمتها و هزینههای جایگزینی کالا بود.
رئیس اتحادیه برنجفروشهای بابل تأکید میکند که حذف ارز ترجیحی، صرفاً یک عامل عددی در افزایش قیمتها نبود، بلکه «جو روانی» ناشی از این تصمیم، تأثیر عمیقتری بر بازار گذاشت. به گفته طاهری، حتی پیش از آنکه اثر واقعی این سیاست در واردات و عرضه نمایان شود، قیمتها تحت تأثیر فضای ذهنی بازار بالا رفت.
وی افزود: همزمان با حذف ارز ترجیحی، نرخ دلار آزاد هم طی این ۱۵ روز افزایش پیدا کرد و این موضوع باعث شد قیمت برنج خارجی، بهویژه نمونههای باکیفیتتر که به اصطلاح ‘سوپر’ نامیده میشوند، تا مرز ۲۲۰ هزار تومان برسد.» این افزایش قیمت در بازار خارجی، بهطور طبیعی روی برنج داخلی نیز اثرگذار بود.
یکی از نکات مهمی که طاهری به آن اشاره میکند، تناقض میان رشد قیمت و وضعیت فروش است. طاهری اظهار داشت: درست است که قیمتها بالا رفته، اما فروش وجود ندارد. نه کشاورز میل به فروش دارد و نه واسطهای که برنج در اختیارش است، حاضر است محصولش را عرضه کند.
به گفته وی، تقاضا بهطور کامل از بین نرفته و بهصورت عادی و آرام در بازار وجود دارد، اما این تقاضا بالا نیست؛ چراکه افزایش شدید قیمتها، قدرت خرید مردم را کاهش داده است. در نتیجه، بازار با شرایطی روبهرو شده که در آن، تقاضای محدود وجود دارد اما عرضه بهصورت جدی کاهش یافته است.
رئیس اتحادیه برنجفروشهای بابل با رد شایعه کمبود کالا در بازار میگوید: از نظر موجودی، هیچ کمبودی وجود ندارد. در کارخانهها، انبارها و حتی مغازهها، برنج به اندازه کافی موجود است و از نظر ارقام مختلف، مشکل خاصی نداریم.
او توضیح میدهد که کاهش عرضه، نه به دلیل نبود محصول، بلکه ناشی از انتظار فروشندگان برای قیمتهای بالاتر است. فعالان بازار به تجربه سال گذشته نگاه میکنند و تصور میکنند قیمتها میتواند تا سطوح بسیار بالاتری، حتی تا مرز ۴۰۰ هزار تومان هم افزایش پیدا کند؛ همین باور باعث شده فعلاً دست نگه دارند.
طاهری در عین حال نسبت به یک خطر جدی در آینده بازار هشدار میدهد. وی افزود: این وضعیت میتواند خطرناک باشد؛ چون وقتی حجم زیادی برنج در انبارها باقی مانده و فروش انجام نمیشود، ممکن است در مقطعی همه فروشنده شوند، اما خریداری وجود نداشته باشد.
به گفته وی، معمولاً در ماههای بهمن و اسفند، میل به فروش افزایش پیدا میکند؛ چراکه کشاورزان و فعالان بازار به نقدینگی نیاز دارند. اگر در آن زمان تقاضا به اندازه کافی وجود نداشته باشد، احتمال دارد قیمتها دوباره وارد فاز کاهشی شود.
رئیس اتحادیه برنجفروشهای بابل درباره شائبه احتکار در بازار برنج توضیح داد: به معنای دقیق کلمه، احتکار وجود ندارد. یعنی کسی درِ انبار را نبسته که کالا را از بازار پنهان کند. مسأله این است که فروشنده فقط به اندازه نیازش میفروشد. مثلاً اگر یک کیسه لازم داشته باشد، همان را میفروشد و وقتی تمام شد، دیگر عرضهای انجام نمیدهد.» به گفته طاهری، این رفتار بیشتر ناشی از بیاعتمادی به ثبات قیمتهاست تا قصد احتکار.
طاهری درباره بازه قیمتی برنج داخلی در شرایط فعلی بازار گفت: اگر بخواهیم بازده قیمتی برنج داخلی را مشخص کنیم، کف قیمت کشت اول در محدوده ۲۹۰ تا ۳۱۰ هزار تومان قرار دارد و کشت دوم بین ۳۱۵ تا ۳۲۵ هزار تومان معامله میشود. در مورد برنجهای دیگر مثل شیرودی و ندا، قیمتها به حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ هزار تومان رسیده و برخی ارقام هم در بازه ۲۲۰ تا ۲۳۰ هزار تومان قرار دارند. در نهایت، قیمت نهایی به میزان خرد شدن و توافق بین خریدار و فروشنده بستگی دارد.
در روزهای اخیر، اخباری درباره فساد بخشی از برنج وارداتی در بندر شهید رجایی و معدومسازی آن منتشر شده است. طاهری در این باره گفت: من هم این خبر را شنیدهام، اما اطلاعات دقیق و مستندی در این زمینه ندارم و موضوع را بهطور جدی پیگیری نکردهام.
او تأکید میکند که فعلاً نمیتوان این خبر را بهعنوان عامل اصلی نوسانات بازار در نظر گرفت و تأثیر آن، در صورت صحت، نیازمند بررسی دقیقتر از سوی مراجع رسمی است.
رئیس اتحادیه برنجفروشهای بابل در پایان به موضوع نگهداری برنج داخلی اشاره کرد و به خبرنگار گسترش نیوز گفت: به طور معمول، برنج داخلی بین ۱۰ تا ۱۲ ماه کیفیت و حالت طبیعی خود را حفظ میکند. با گرمتر شدن هوا، اگر برنج برای مدت طولانی در انبار بماند، احتمال آفتزدگی و شپشکزدن آن افزایش پیدا میکند. به همین دلیل، نگهداشتن بیش از حد محصول، در کنار ریسکهای قیمتی، ریسک کیفی هم برای کشاورزان و فروشندگان به همراه دارد.
